Памятка аб зваротах грамадзян
У адпаведнасці з артыкулам 40 Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь «кожны мае права накіроўваць асабістыя або калектыўныя звароты ў дзяржаўныя органы».
Віды зваротаў
зварот
|
індывідуальная або калектыўная прапанова, заява, скарга грамадзяніна (грамадзян) у дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (службовай асобе), выкладзеныя ў вуснай або пісьмовай форме
|
прапанова
|
рэкамендацыі па паляпшэнню дзейнасці дзяржаўных органаў, іншых арганізацый (службовых асоб), удасканаленні прававога рэгулявання адносін у дзяржаўным і грамадскім жыцці, рашэнні пытанняў эканамічнай, палітычнай, сацыяльнай і іншых сфер дзейнасці дзяржавы і грамадства
|
заява
|
хадайніцтва аб рэалізацыі правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзяніна (грамадзян), не звязаных з іх парушэннем
|
скарга
|
патрабаванне аб аднаўленні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзяніна (грамадзян), парушаных дзеяннямі (бяздзейнасцю) службовых асоб дзяржаўных органаў, іншых арганізацый або грамадзян
|
ананімны зварот
|
зварот грамадзяніна (грамадзян) у дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да службовай асобе), у якім не пазначаны яго (іх) прозвішча, імя, імя па бацьку небудзь дадзеныя аб месцы жыхарства і (або) працы (вучобы) альбо адсутнічае асабісты подпіс грамадзяніна (грамадзян)
|
Парадак разгляду звароту грамадзян і юрыдычных асоб у дзяржаўную ўстанову адукацыі «Сярэдняя школа №1 г. Бялынічы імя Мікалая Іванавіча Пашковского» будуецца ў адпаведнасці з ЗАКОНАМ РЭСПУБЛІКІ БЕЛАРУСЬ ад 18 ліпеня 2011 г. № 300-З «Аб зваротах грамадзян і юрыдычных асоб»
ХТО можа звярнуцца:
• грамадзяне Рэспублікі Беларусь маюць права на зварот у дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (да службовых асоб);
• законныя прадстаўнікі недзеяздольных грамадзян ад іх імя;
• замежныя грамадзяне і асобы без грамадзянства, якія знаходзяцца на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь, у межах іх правоў і свабод, устаноўленых заканадаўствам Рэспублікі Беларусь.
Зварот грамадзян можа быць як асабістым, так і праз свайго прадстаўніка.
ШТО павінен ўтрымліваць пісьмовы зварот:
• найменне і (або) адрас дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі (пасаду, прозвішча, імя, імя па бацьку службовай асобы), у якія накіроўваецца зварот;
• прозвішча, імя, імя па бацьку грамадзяніна, звесткі аб яго месцы жыхарства і (або) працы (вучобы);
• выклад сутнасці звароту (прапановы, заявы, скаргі);
• асабісты подпіс грамадзяніна.
Да пісьмовых зваротаў могуць прыкладацца:
• дакументы, якія пацвярджаюць паўнамоцтвы асобы, якое звяртаецца ад імя іншага грамадзяніна ў выпадках прадстаўлення інтарэсаў апошняга альбо ў выпадку прадстаўлення інтарэсаў недзеяздольных грамадзян. Гэта могуць быць копіі даверанасці, рашэння суда, пасведчання аб нараджэнні, акта дзяржаўнага органа, іншых дакументаў;
• копіі рашэнняў (адказаў), прынятых (дадзеных) раней па зваротах службовымі асобамі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый, а таксама іншыя дакументы, неабходныя для разгляду зваротаў.
Грамадзяне пры разглядзе зваротаў маюць права:
• знаёміцца з матэрыяламі, звязанымі з разглядам зваротаў, у той меры, у якой гэта не закранае правы іншых грамадзян i не супярэчыць патрабаванням заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб ахове дзяржаўных сакрэтаў, камерцыйнай i (або) іншай ахоўнай законам тайны;
• адмовіцца ад накіраваных імі пісьмовых зваротаў да прыняцця па іх рашэнняў дзяржаўнымі органамі, іншымі арганізацыямі (службовымі асобамі), накіраваўшы адпаведную пісьмовую заяву ў дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам);
• абскарджваць рашэнні, прынятыя па іх зваротах, у вышэйшыя дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (вышэйстаячым службовым асобам) і (або) у суд.
Службовыя асобы пры разглядзе зваротаў абавязаны:
• выконваць патрабаванні, устаноўленыя Законам і іншымі актамі заканадаўства Рэспублікі Беларусь аб зваротах грамадзян;
• прымаць меры для поўнага, аб'ектыўнага, усебаковага і своечасовага разгляду зваротаў;
• прымаць законныя і абгрунтаваныя рашэнні;
• пісьмова інфармаваць грамадзян аб рашэннях, прынятых па выніках разгляду пісьмовых зваротаў, аргументаваўшы іх прыняцце;
• растлумачваць парадак абскарджання рашэнняў, прынятых па зваротах;
• забяспечваць кантроль за выкананнем рашэнняў, прынятых па зваротах;
• прымаць у межах сваёй кампетэнцыі меры па аднаўленні парушаных правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян;
• вырашаць ва ўстаноўленым парадку пытанні аб прыцягненні да адказнасці асоб, па віне якіх дапушчаныя парушэнні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян.
Дзеянне Закона не распаўсюджваецца на звароты:
• якія разглядаюцца ў парадку канстытуцыйнага, крымінальнага, грамадзянскага, гаспадарчага судаводства, а таксама вядзення па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях;
• для якіх заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь устаноўлены іншы парадак накіравання і разгляду ў дзяржаўных органах, іншых арганізацыях (службовымі асобамі).
Тэрміны накіравання зваротаў, пропуск тэрмінаў:
Накіраванне грамадзянамі прапаноў і заяў тэрмінам не абмежаванае.
Скаргі могуць быць накіраваныя грамадзянамі не пазней трох гадоў са дня парушэння правоў, свабодаў і (або) законных інтарэсаў грамадзян або са дня, калі ім стала вядома аб іх парушэнні.
Ананімныя звароты разгляду не падлягаюць, за выключэннем зваротаў, якія змяшчаюць звесткі аб падрыхтоўцы, учыняемым або ўчыненым злачынстве.
У выпадку пропуску тэрміну накіравання скаргі службовыя асобы дзяржаўных органаў, іншых арганізацый маюць права адмовіць у яе разглядзе, пісьмовы адказ аб гэтым павінен быць матываваным і накіраваны грамадзяніну ў пяцідзённы тэрмін. Калі ж тэрмін прапушчаны па ўважлівых прычынах (цяжкая хвароба, інваліднасць, працяглая камандзіроўка і іншыя прычыны), наяўнасць якіх пацвярджаецца адпаведнымі дакументамі, прадстаўленымі грамадзянінам, гэты тэрмін падлягае аднаўленню па рашэнні кіраўніка дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі або ўпаўнаважанай ім службовай асобы, і скаргі разглядаюцца ў парадку, устаноўленым гэтым Законам.
Пісьмовыя звароты, якія не адпавядаюць вышэйпералічаным патрабаванням, могуць быць пакінутыя без разгляду з паведамленнем грамадзян у пяцідзённы тэрмін аб прычынах пакідання зваротаў без разгляду. Пасля ўстаранення парушэнняў грамадзяне маюць права зноў звярнуцца ў дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да службовай асобе).
Парадак разгляду пісьмовых зваротаў
Пісьмовыя звароты, накіраваныя з захаваннем усіх вышэйапісаных патрабаванняў падлягаюць абавязковаму разгляду службовымі асобамі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у звароце. Пісьмовыя звароты могуць быць пакінутыя без разгляду па сутнасці, калі:
• звароты не адпавядаюць названым у Законе і Ўказе патрабаванням;
• у зваротах змяшчаюцца нецэнзурныя або абразлівыя словы або выразы;
• тэкст звароту не паддаецца прачытанню;
• звароты падлягаюць разгляду толькі ў парадку канстытуцыйнага, крымінальнага, грамадзянскага, гаспадарчага судаводства, вытворчасці па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях, а таксама ў іншым парадку, устаноўленым заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь.
Калі ж пісьмовыя звароты паступілі ў дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам), да кампетэнцыі якіх не адносіцца вырашэнне падобных пытанняў, то:
• альбо ў пяцідзённы тэрмін яны накіроўваюцца ў адпаведныя дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам) з паведамленнем аб гэтым грамадзян;
• альбо па дадзеных зваротах грамадзян у пятнаццацідзённы тэрмін даецца адказ з растлумачэннем, у які дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (да якой службовай асобы) ім неабходна звярнуцца.
Забараняецца перадаваць скаргі грамадзян у дзяржаўныя органы, іншыя арганізацыі (службовым асобам), дзеянні (бяздзейнасць) якіх абскарджваюцца. Выключэннем з'яўляюцца выпадкі, калі разгляд дадзенай катэгорыі зваротаў адносіцца да выключнай кампетэнцыі гэтых дзяржаўных органаў, іншых арганізацый (службовых асоб).
Дазволенымі пісьмовымі зваротамі лічацца тыя, звароты, у якіх:
• пастаўленыя ў іх пытанні разгледжаны;
• прынятыя неабходныя меры;
• грамадзянам пісьмова дадзены адказы ва ўстаноўленыя тэрміны.
Калі грамадзянін адмовіўся ад свайго пісьмовага звароту, то службовай асобай дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі, якія разглядаюць такі зварот, прымае рашэнне аб спыненні па ім вытворчасці, за выключэннем выпадкаў, калі ў звароце змяшчаюцца звесткі аб парушэнні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян.
Разгляд зваротаў па сутнасці:
Звароты грамадзян, незалежна ад таго, у які дзяржаўны орган або іншую арганізацыю яны паступілі, першапачаткова падлягаюць разгляду па сутнасці ў адпаведнасці з кампетэнцыяй:
• у мясцовых выканаўчых і распарадчых органах, падпарадкаваных ім арганізацыях, тэрытарыяльных падраздзяленнях (органах) і арганізацыях, падпарадкаваных або якія ўваходзяць у склад (сістэму) рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і дзяржаўных арганізацый, падпарадкаваных Ураду, іншым дзяржаўным органам, іншым арганізацыям, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць і размешчаны ў межах той адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі, на тэрыторыі якой узніклі пытанні, выкладзеныя ў зваротах (далей - мясцовыя органы);
• у іншых дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, калі пытанні, выкладзеныя ў зваротах, адносяцца да выключнай кампетэнцыі гэтых органаў або арганізацый; Дзяржаўны орган, іншая арганізацыя (далей арганізацыя) пры паступленні да іх звароту, які змяшчае пытанні, вырашэнне якіх не адносіцца да іх кампетэнцыі, або звароту, які не разглядаўся раней, у пяцідзённы тэрмін са дня рэгістрацыі звароту накіроўваюць яго для разгляду ў адпаведнасці з кампетэнцыяй у арганізацыі з апавяшчэннем аб гэтым аўтара звароту. Зварот лічыцца разгледжаным па сутнасці, калі ў выніку яго разгляду ў адпаведнасці з заканадаўствам:
• вырашаны ўсе выкладзеныя ў звароце пытанні;
• прынятыя належныя меры па абароне, забеспячэнні рэалізацыі, аднаўленні правоў і законных інтарэсаў аўтара звароту;
• у выпадку разгляду пісьмовага звароту яго аўтару дадзены пісьмовы адказ.
Тэрміны разгляду зваротаў
Звароты павінны быць разгледжаны не пазней аднаго месяца з дня іх рэгістрацыі ў дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у зваротах, а звароты, якія не патрабуюць дадатковага вывучэння і праверкі, - не пазней за пятнаццаць дзён, калі іншы тэрмін не ўстаноўлены заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь. Гэты тэрмін можа быць падоўжаны, але не больш чым на адзін месяц з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзян, калі правядзення спецыяльнай праверкі, запыту неабходнай інфармацыі. Калі ж неабходна накіраваць запыт у замежныя дзяржавы і (або) міжнародныя арганізацыі, то тэрмін разгляду зваротаў можа быць падоўжаны да шасці месяцаў з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзян. Пры гэтым тэрміны разгляду зваротаў вылічаюцца з дня рэгістрацыі зваротаў у дзяржаўныя установы, іншыя арганізаці.
Парадак разгляду пісьмовых зваротаў
Пісьмовыя звароты, накіраваныя з захаваннем усіх вышэйапісаных патрабаванняў падлягаюць абавязковаму разгляду службовымі асобамі дзяржаўных органаў, іншых арганізацый, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у звароце.
Пісьмовыя звароты могуць быць пакінутыя без разгляду па сутнасці, калі:
• звароты не адпавядаюць указаным у Законе і Указе патрабаванням;
• у зваротах змяшчаюцца нецэнзурныя або абразлівыя словы або выразы;
• тэкст звароту не паддаецца чытанню;
• звароты падлягаюць разгляду толькі ў парадку канстытуцыйнага, крымінальнага, грамадзянскага, гаспадарчага судаводства, вядзення па справах аб адміністрацыйных правапарушэннях, а таксама ў іншым парадку, устаноўленым заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь.
Калі ж пісьмовыя звароты паступілі ў дзяржаўныя органы, iншыя арганiзацыi (службовым асобам), да кампетэнцыі якіх не адносіцца вырашэнне падобных пытанняў, то:
• альбо ў пяцідзённы тэрмін яны накіроўваюцца ў адпаведныя дзяржаўныя органы, iншыя арганiзацыi (службовым асобам) з паведамленнем аб гэтым грамадзянам;
• альбо па дадзеных зваротах грамадзян у пятнаццацiдзённы тэрмiн даецца адказ з растлумачэннем, у які дзяржаўны орган, iншую арганiзацыю (да якой службовай асобы) ім неабходна звярнуцца.
Забараняецца перадаваць скаргі грамадзян у дзяржаўныя органы, iншыя арганiзацыi (службовым асобам), дзеянні (бяздзеянне) якіх абскарджваюцца. Выключэннем з'яўляюцца выпадкі, калі разгляд дадзенай катэгорыі зваротаў адносіцца да выключнай кампетэнцыі гэтых дзяржаўных органаў, іншых арганізацый (службовых асоб).
Дазволенымі пісьмовымі зваротамі лічацца тыя, звароты, у якіх:
• пастаўленыя ў іх пытанні разгледжаны;
• прынятыя неабходныя меры;
• грамадзянам пісьмова дадзеныя адказы ва ўстаноўленыя тэрміны.
Калі грамадзянін адмовіўся ад свайго пісьмовага звароту, то службовай асобай дзяржаўнага органа, іншай арганізацыі, які разглядае такі зварот, прымае рашэнне аб спыненні па ім вытворчасці, за выключэннем выпадкаў, калі ў звароце змяшчаюцца звесткі аб парушэнні правоў, свабод і (або) законных інтарэсаў грамадзян.
Разгляд зваротаў па сутнасці:
Звароты грамадзян, незалежна ад таго, у які дзяржаўны орган або іншую арганізацыю яны паступілі, першапачаткова падлягаюць разгляду па сутнасці ў адпаведнасці з кампетэнцыяй:
• у мясцовых выканаўчых і распарадчых органах, падпарадкаваных ім арганізацыях, тэрытарыяльных падраздзяленнях (органах) і арганізацыях, падпарадкаваных або ўваходзяць у склад (сістэму) рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання і дзяржаўных арганізацый, падпарадкаваных Ураду, іншым дзяржаўным органам, іншым арганізацыям, якія ажыццяўляюць сваю дзейнасць і размешчаных у межах той адміністрацыйна-тэрытарыяльнай адзінкі, на тэрыторыі якой узніклі пытанні, выкладзеныя ў зваротах (далей - мясцовыя органы);
• у іншых дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, калі пытанні, выкладзеныя ў зваротах, адносяцца да выключнай кампетэнцыі гэтых органаў або арганізацый;
Дзяржаўны орган, іншая арганізацыя (далей арганізацыя) пры паступленні да іх звароту, які змяшчае пытанні, вырашэнне якіх не адносіцца да іх кампетэнцыі, або звароту, які не разглядаўся раней, у пяцiдзённы тэрмiн з дня рэгістрацыі звароту накіроўваюць яго для разгляду ў адпаведнасці з кампетэнцыяй у арганізацыі з паведамленнем аб гэтым аўтару звароту.
Зварот лічыцца разгледжаным па сутнасці, калі ў выніку яго разгляду ў адпаведнасці з заканадаўствам:
• вырашаны ўсе выкладзеныя ў звароце пытанні;
• прынятыя належныя меры па абароне, забеспячэнню рэалізацыі, аднаўленню правоў і законных інтарэсаў аўтара звароту;
• у выпадку разгляду пісьмовага звароту яго аўтару дадзены пісьмовы адказ.
Тэрміны разгляду зваротаў
Звароты павiнны быць разгледжаны не пазней за адзін месяц з дня іх рэгістрацыі ў дзяржаўных органах, іншых арганізацыях, да кампетэнцыі якіх адносіцца вырашэнне пытанняў, выкладзеных у зваротах, а звароты, якiя не патрабуюць дадатковага вывучэння і праверкі, - не пазней за пятнаццаць дзён, калi iншы тэрмiн не усталяваны заканадаўчымі актамі Рэспублікі Беларусь. Гэты тэрмін можа быць прадоўжаны, але не больш чым на адзін месяц з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзянам, калі правядзення спецыяльнай праверкі, запыту неабходнай інфармацыі.
Калі ж неабходна накіраваць запыт у замежныя дзяржавы і (або) міжнародныя арганізацыі, то тэрмін разгляду зваротаў можа быць прадоўжаны да шасці месяцаў з адначасовым паведамленнем аб гэтым грамадзянам.
Пры гэтым тэрміны разгляду зваротаў вылічаюцца з дня рэгістрацыі зваротаў у дзяржаўных органах, іншых арганізацыях.
Асабісты прыём грамадзян
Асабісты прыём грамадзян адміністрацыя школы абавязаны праводзіць не радзей аднаго разу ў месяц ва ўстаноўленыя днi i гадзiны. У школе ў агульнадаступных месцах размяшчаецца інфармацыя пра час і месца асабістага прыёму.
Пры вусным звароце грамадзянін павінен прад'явіць дакумент, які сведчыць яго асобу.
У выпадку, калі пытанне, выкладзенае ў вусным звароце, не можа быць вырашана падчас асабістага прыёму, зварот можа выкладацца грамадзянiнам у пісьмовай форме і падлягае разгляду як пісьмовы зварот.
Адміністрацыя школы не мае права адмовіць грамадзянам у асабістым прыёме пры іх звароце па пытаннях, якія адносяцца да кампетэнцыі ўстановы адукацыі.
Калі рашэнне пытанняў, з якімі грамадзяне звярнуліся на асабістым прыёме, не адносіцца да кампетэнцыі ўстановы адукацыі, адпаведныя службовыя асобы не разглядаюць звароты па сутнасці, але (!) тлумачаць грамадзянам, у які дзяржаўны орган, iншую арганiзацыю (да якой службовай асобы) iм трэба звярнуцца для вырашэння пастаўленых пытанняў.
Паўторныя звароты
Паўторныя звароты могуць быць пісьмовымі і вуснымі.
Калі ў паўторных зваротах не прыводзяцца прычыны i толькi што адкрылiся абставіны, то яны разгляду не падлягаюць, калі па іх ужо ёсць вынiкi вычарпальных праверак і грамадзянам дадзены адказы. Пры гэтым грамадзянам пісьмова паведамляецца, што паўторныя звароты необоснованы, і перапіска з імі па дадзеным пытанні спыняецца.
Рашэнне аб спыненні вытворчасці па паўторных зваротах прымаюць кiраўнiкi дзяржаўных органаў, iншых арганiзацый або ўпаўнаважаныя iмi службовыя асобы.
Абскарджанне рашэння па звароту
Рашэнне ўстановы адукацыі па звароту можа быць абскарджана ў гэты дзяржаўны орган, іншую арганізацыю (далей - вышэйстаячы орган). Інфармацыя аб назве, месцы знаходжання і рэжыме работы вышэйстаячых органаў павінна размяшчацца ў школе ў агульнадаступных месцах (на інфармацыйных стэндах «Адно акно»).
Рашэнне вышэйстаячага органа па звароту можа быць абскарджана ў суд.
Вышэйстаячы орган пры паступленні да яго звароту, аўтар якога не задаволены вынікамі яго разгляду падпарадкаванай або якая ўваходзіць у склад (сістэму) гэтага вышэйстаячага органа арганізацыяй, правярае змяшчаюцца ў звароце, і пры наяўнасці падстаў для станоўчага вырашэння выкладзеных у звароце пытанняў разглядае зварот па сутнасці або выдае адпаведным арганізацыям абавязковае для выканання прадпісанне аб належным рашэнні гэтых пытанняў, пра што паведамляе аўтару звароту. Арганізацыя, якая атрымала гэта прадпісанне, павінна выканаць яго ў названы ў прадпісанні тэрмін, але не больш за адзін месяц, і на працягу трох дзён з моманту яго выканання паведаміць аб гэтым вышэйстаячаму органу, а таксама паведаміць аўтару звароту.
Адказнасць службовых асоб дзяржаўных органаў, iншых арганiзацый за парушэнне заканадаўства аб зваротах грамадзян:
У адпаведнасці з артыкулам 9.13 КаАП: «парушэнне заканадаўства аб зваротах грамадзян і юрыдычных асоб цягне накладанне штрафу ў памеры ад чатырох да дваццаці базавых велічынь».
Вышэйстаячы орган па кожнаму выпадку неналежнага разгляду падпарадкаванымі або ўваходзяць у яго склад (сістэму) арганізацыямі зваротаў накіроўвае іх кіраўніку прадстаўленне аб прыцягненні службовых асоб, якія дапусцілі парушэнне парадку разгляду зваротаў, да дысцыплінарнай адказнасці, а пры выяўленні на працягу года паўторнага парушэння гэтымі службовымі асобамі парадку разгляду зваротаў - прадстаўленне аб прымяненні да гэтых асоб больш строгай меры дысцыплінарнага спагнання аж да вызвалення ад займаемай пасады.
Важна ведаць:
• права на зварот рэалізуецца грамадзянамі добраахвотна, і яно не павінна парушаць правы, свабоды i (або) законныя інтарэсы іншых асоб;
• не дапускаецца ўшчамленне правоў, свабод і законных інтарэсаў грамадзян і членаў іх сем'яў у сувязі з іх зваротамі ў дзяржаўныя органы, iншыя арганiзацыi (да службовых асоб);
• службовыя асобы i iншыя работнiкi дзяржаўных органаў, iншых арганiзацый не маюць права выдаваць звесткi пра асабістае жыццё грамадзян без iх згоды, а таксама звесткі, што складаюць дзяржаўныя сакрэты, камерцыйную і (або) iншую ахоўваемую законам тайну, што сталi iм вядомы ў сувязі з разглядам зваротаў ;
• дзяржаўныя органы, iншыя арганiзацыi (службовыя асобы) разглядаюць звароты без спагнання платы;
• могуць быць спагнаныя з грамадзян у судовым парадку выдаткі, панесеныя дзяржаўным органам, iншай арганiзацыяй у сувязi з разглядам зваротаў, якія ўтрымліваюць загадзя ілжывыя звесткі.
разгарнуць » / « згарнуць