Сучасны экалагічны стан навакольнага асяроддзя выклікае неабходнасць радыкальных пераменаў і пераасэнсавання зместу і арганізацыі экалагічнай адукацыі і выхавання, прыродаахоўнай, натуралістычнай, эксперыментальна-даследчай дзейнасці навучэнскай моладзі.
Экалагічнае выхаванне варта разглядаць як частка агульнаадукацыйнай падрыхтоўкі навучэнцаў, бо экалагічная культура з'яўляецца састаўной часткай агульнай культуры. Таму экалагічнае выхаванне з'яўляецца адным з напрамкаў выхаваўчай працы, што спрыяе грамадскаму ўсведамлення экалагічных праблем сучаснасці, іх наступстваў, шляхоў вырашэння і прадухілення ўзнікнення новых.
Экалагічнае выхаванне падрастаючага пакалення сёння стала надзённай патрэбай грамадства. Прычыны і наступствы негатыўных экалагічных сітуацый, магчымасць і неабходнасць пераадолення экалагічнага крызісу-гэтыя пытанні з'яўляюцца абавязковай складнікам школьнага экалагічнай адукацыі. Экалагічныя праблемы сучаснасці патрабуюць ад школы надаваць больш увагі фарміраванню экалагічнай свядомасці, разумення навакольнага свету і сябе.
Важная роля ў ажыццяўленні працэсу фарміравання экалагічнай кампетэнтнасці школьнікаў належыць школе. Важна, каб школа і сям'я ўсведамлялі неабходнасць у пабудове сумесных намаганняў, на аснове якіх ствараюцца неабходныя ўмовы ў працэсе выхавання дзяцей. Яны застаюцца найважнейшымі сацыяльнымі вочкамі, якія забяспечваюць выхаваўчы працэс і ўзаемадзеянне дзіцяці і соцыума.
Выхаваўчая дзейнасць школы будзе паспяховай пры ўмове, што яна імкнецца стаць адкрытай сацыяльна-педагагічнай сістэмай, гатовай да пашырэння і ўмацаванню ўзаемадзеяння з дзецьмі
У структуры экалагічнай культуры, як складаным асобасным адукацыі, вылучаюць экалагічныя веды, экалагічнае мысленне, уменні і навыкі прыродаахоўнай дзейнасці, экалагічнае светапогляд, экалагічную этыку. Кожнаму кампаненту адпавядае пэўны ўзровень экалагічнай сталасці: ад элементарных экалагічных ведаў і ўяўленняў да іх глыбокага ўсведамлення і практычнай рэалізацыі на ўсіх узроўнях.
У экалагічным выхаванні варта звярнуць увагу на фарміраванне каштоўнаснага стаўлення да прыроды: ўсведамленне каштоўнасці прыроды ў жыцці чалавека, самакаштоўнасць прыроды; пачуццё асабістай датычнасьці да захавання прыродных багаццяў, адказнасць за іх, здольнасць гарманічна суіснаваць з прыродай, паводзіць сябе кампетэнтна, экалагічна бяспечна; крытычна ацэньваць спажывецку-ўтылітарнае стаўленне да прыроды; ўмець супрацьстаяць праявам такога стаўлення даступнымі спосабамі; актыўна ўдзельнічаць у практычных прыродаахоўных мерапрыемствах; ажыццяўляць прыродаахоўную дзейнасць па ўласнай ініцыятыве; займацца пасільнай экалагічнай асветай; фарміраванне пачуцця адказнасці за прыроду як нацыянальную і агульначалавечую каштоўнасць.
Менавіта фарміраванне каштоўнасных адносін да прыроды з'яўляецца важнейшым выхаваўчым задачам настаўніка па станаўлення экалагічнай культуры навучэнцаў.
Духоўнае фарміраванне і развіццё асобы павінна працякаць у экалагічным рэчышчы. Памяркоўнае, беражлівыя адносіны да навакольнага прыроднага асяроддзі не толькі экалагічная і эканамічная, але і этычная праблема. У сувязі з гэтым неабходная карэнная пераарыентацыя маральнай свядомасці чалавека, "пераацэнка" маральных каштоўнасцяў у дачыненні да прыроды.
У экалагічнай культуры асобы вылучаюць інтэлектуальны, маральны, эстэтычны і эмацыйны кампаненты. У адпаведнасці з тым як змяняецца стаўленне вучня да прыроды, экалагічных праблем плануецца і арганізуецца адукацыйная і выхаваўчая праца на ўроку. Поспеху прыродаахоўнай дзейнасці спрыяе і даследчая праца навучэнцаў, падчас якой яны пашыраюць свой экалагічны кругагляд, авалодваюць метадамі даследавання прыроды, назапашваюць пэўны вопыт. Нельга пакідаць па-за полем зроку прывіцця навучэнцам навыкаў эстэтычнага ўспрымання прыроды, фарміраванне гуманістычных ідэалаў.
Эфектыўнасць прыродаахоўнага адукацыі залежыць, перш за ўсё, ад забеспячэння прадуманай комплекснай мэтанакіраванай сістэмы ў яе ажыццяўленні, ад шырокага азнаямлення навучэнцаў з усімі асноўнымі аспектамі аховы прыроды: натуральна-навуковых, ідэалагічных, экалагічных, юрыдычных, аздараўленча-гігіенічныя, маральна-этычных і навукова-пазнавальным.
У ходзе падрыхтоўкі да прыродаахоўнага выхавання навучэнцаў, высвятляючы навуковыя асновы аховы навакольнага асяроддзя, настаўнік павінен прадугледзець паказ ролі навуковых ведаў, як прадукцыйнай сілы, сацыяльнага і вытворчага прагрэсу, стымуляваць вучэбную дзейнасць навучэнцаў, пераканаць іх у тым, што прагрэс грамадства немагчымы без ведаў асноў экалогіі.
Экалагічная адукацыя павінна дапамагаць выпрацаваць экалагічны стыль мыслення, экалагічную культуру падрастаючага пакалення. Гэтаму спрыяе арганізацыя дзейнасці факультатываў, а таксама выкарыстанне розных формаў пазакласнай і пазаўрочнай працы для фарміравання ў навучэнцаў экалагічнага мыслення.
Аптымальных вынікаў у ажыццяўленні экалагічнага і біялагічнай адукацыі, прыродаахоўнай, натуралістычнай дзейнасці магчыма дасягнуць толькі пры ўмове комплекснага падыходу ў рэалізацыі задач дадзеных напрамкаў работы з боку школы.
Зыходзячы з прынцыпу сістэмнага падыходу да арганізацыі экалагічнай адукацыі, асноўная ўвага надавацца наступных пытаннях: месца экалагічнага навучання навучэнцаў у агульнай сістэме работы школы; ўзровень экалагічнай свядомасці навучэнцаў; выхаваўчыя магчымасці прадметаў экалагічнай накіраванасці; выкарыстанне масавых, групавых, індывідуальных формаў работы; шляху прыцягнення навучэнцаў да розных відаў прыродаахоўнай, эколага-натуралістычнай дзейнасці; арганізацыя сумеснай работы школы, сям'і, грамадскасці і экалагічных арганізацый горада па экалагічнаму выхаванню навучэнцаў.
Сістэмнасць і пераемнасць-неабходная ўмова любога навучання і выхавання. Праблемы экалагічнай адукацыі ў перыяд навучання ў школе павінны складаць арганічную частку працы кожнага ўдзельніка навучальнага працэсу. Прадугледзець сістэму звязаных паміж сабой мерапрыемстваў, якія фарміруюць экалагічнае мысленне кожнага чалавека.
Ахова прыроды, рацыянальнае выкарыстання чалавекам яе багаццяў-важная агульнадзяржаўная справа. Ахова прыроды-абавязак кожнага чалавека. Поспех у гэтай справе залежыць, перш за ўсё, ад усведамлення важнасці гэтай задачы, ад перакананасці, уменні і звычкі пастаянна, на кожным кроку, аберагаць родную прыроду, лячыць тыя раны, якія ёй ужо нанесены, і не дапускаць новых.
Настаўнік Г. А. Курзава