Экалагічная адукацыя-працэс і вынік засваення сістэматычных ведаў, уменняў і навыкаў у галіне ўздзеяння на навакольнае асяроддзе, стану навакольнага асяроддзя і наступстваў змены навакольнага асяроддзя. Галоўнай задачай экалагічнай адукацыі з'яўляецца ўзбраенне навучэнцаў вызначаным аб'ёмам спецыяльных ведаў, уменняў і навыкаў, неабходных для жыцця і працы. Экалагічнае выхаванне ўяўляе сабой мэтанакіраванае ўздзеянне на духоўнае развіццё дзяцей і падлеткаў, на фарміраванне ў іх каштоўнасных установак, асаблівай маралі ўзаемаадносін з навакольным асяроддзем, тым самым яно робіць акцэнт на эмацыйнай, а не на рацыянальнай баку ўзаемаадносін. Акрамя таго, змест тэрміна «экалогія " разумеецца таксама шырока, яно выводзіцца за рамкі асабліва біялагічнай веды і разглядаецца як уся сістэма адносін чалавека — да сябе, да ведаў, да іншага, да прыроды. Чалавека, надзеленага экалагічнай культурай, адрознівае, перш за ўсё, уменне дасягаць гармоніі як са сваім унутраным, так і са знешнім светам. У дзіцячыя гады гэта ўменне фарміруецца ў асноўным за кошт спецыяльных ведаў, развіцця эмацыйнай сферы і практычных навыкаў экалагічнай дзейнасці. Ўзроставыя індывідуальныя адрозненні дзяцей у якасці ведаў, вопыце эмацыйных перажыванняў і практычнага ўдзелу ў прыродаахоўнай дзейнасці абумоўліваюць розны ўзровень іх экалагічнай культуры, розную меру здольнасці гарманізаваць свае адносіны з навакольным светам.
Пад экалагічнай адукацыяй разумеецца працэс, накіраваны на фарміраванне экалагічнай культуры асобы, праявай якой з'яўляецца прыродна-стваральная дабратворчая дзейнасць.
Фарміраванне экалагічнай культуры, удасканаленне экалагічнай адукацыі, экалагічнай свядомасці і выхавання, у цэлым разглядаюцца як найважнейшыя фактары, якія вызначаюць ступень дабрабыту нацыі і існавання самой дзяржавы, фарміравання новай якасці не толькі эканомікі, але і грамадства ў цэлым у сілу таго, што яно можа і павінна спрыяць вырашэнню праблем, якія ўзнікаюць у працэсе рэалізацыі асноўных тэндэнцый сусветнага развіцця. У задачы асваення экалагічнай культурай, павінна ўваходзіць фарміраванне экалагічнага светапогляду, прапаганда ведаў аб стане прыроднай і культурнай асяроддзя, прынцыпы дзейнасці па прадухіленні экалагічнага крызісу; выкананне заканадаўства ў галіне прыродакарыстання; ўсялякае садзейнічанне аб'яднаным намаганням па захаванню прыроднага комплексу, а таксама аздараўленні навакольнага асяроддзя; стварэння сістэм ахоўных прыродных тэрыторый, якія павінны зберагчы разнастайнасць прыродных ландшафтаў і генафонду расліннага і жывёльнага свету на лакальным, рэгіянальным і глабальным узроўнях. Экалагічная культура дазваляе ўсім жыхарам Зямлі ўсвядоміць важнасць пастаўленых задач і тым самым спрыяе аб'яднанню намаганняў людзей для дасягнення мэты захавання спрыяльных умоў існавання на зямлі, для наступных пакаленняў. Экалагічную культуру варта разумець і як частка агульнай культуры, якая непасрэдна разглядае чалавека ў яго ўзаемадзеянні з прыродным асяроддзем, забяспечваючы тым самым каштоўнаснае стаўленне да яе з дапамогай духоўна-маральнага аспекту. Сітуацыя, якая склалася ў сістэме ўзаемаадносін прыроды і грамадства дыктуе неабходнасць усялякага развіцця экалагічнага адукацыі і, у першую чаргу, адукацыі сярэдняга. Вядома, што сам характар праблемы не дае магчымасці ўсебаковага яе вывучэння ў рамках аднаго прадмета, у школьнай адукацыі узяты курс на міжпрадметнае вывучэнне шырокага дыяпазону пытанняў узаемадзеяння чалавечага грамадства з навакольным яго асяроддзем. Пры гэтым неабходна вызначыць ўклад кожнай дысцыпліны ў рэалізацыю экалагічнага адукацыі. Ўтварыць і акрэсліць ролю геаграфіі немагчыма без аналізу гісторыі развіцця, як геаграфічнай навукі, так і тэндэнцый развіцця экалагічнай адукацыі.
Школа-найважнейшы этап інтэнсіўнага назапашвання ведаў аб навакольным свеце, развіцця шматгранных адносін школьніка да прыроднага і сацыяльнаму асяроддзю, які спрыяе станаўленню асобы, фарміраванню экалагічнай культуры. Школа-гэта адно з першых звёнаў, дзе закладваюцца асновы экалагічнай культуры. Фарміраванне экалагічнай культуры школьнікаў адбываецца ў працэсе выхавання.
Вылучаюць тры ўзроўню фарміравання экалагічнай культуры:
Першы ўзровень уключае ў сябе любаванне прыродай, уменне з дапамогай слова выказваць сваё стаўленне да найбольш яркім і незвычайным з'явам прыроды. У гэтым працэсе велізарную ролю адыгрывае не толькі гутарка педагога па ходзе любавання прыродай на экскурсіі, але і творы вуснай народнай творчасці, літаратуры, музыкі, жывапісу, іншых відаў мастацтва. Бліжэй і даражэй становіцца хлопцам родная прырода, калі прама ў лесе правесці свята, спаборніцтва.
Другі ўзровень мяркуе назіранне, перажыванне і асэнсаванне ўбачанага і пачутага ў прыродзе.
Трэці ўзровень сфарміраванасці экалагічнай культуры выяўляецца ў тым, што школьнік ўсведамляе і адлюстроўвае ў ДЗЕЙНАСЦІ ПРЫНЦЫП руплівага стаўлення да прыроды, яе рэсурсаў, фармуе ўменне вырашаць гаспадарча-экалагічныя задачы без шкоды для навакольнага асяроддзя, умацоўвае імкненне захаваць прыгажосць прыроды і прымнажаць прыродныя багацці. На гэтым узроўні асабісты вопыт навучэнцаў папаўняецца новым зместам: аналізам назірання за станам навакольнага асяроддзя і пасільным укладам у паляпшэнне яе стану; выкарыстаннем атрыманых ведаў, уменняў і навыкаў у экалагічна арыентаванай дзейнасці.
Якая склалася экалагічная сітуацыя ў свеце ставіць перад чалавекам важную задачу — захаванне экалагічных умоў жыцця ў біясферы. У сувязі з гэтым востра паўстае пытанне аб экалагічнай пісьменнасці і экалагічнай культуры цяперашняга і будучага пакаленняў. У цяперашняга пакалення гэтыя паказчыкі знаходзяцца на вельмі нізкім узроўні. Палепшыць сітуацыю можна за кошт экалагічнага выхавання падрастаючага пакалення, якое павінна праводзіцца высокакваліфікаванымі, экалагічна пісьменнымі педагогамі, узброеныя акрамя спецыяльных ведаў, шэрагам эфектыўных методык, якія дазваляюць комплексна уздзейнічаючы на асобу навучэнцаў, развіваць усе кампаненты экалагічнай культуры як якасці асобы ў частцы агульнай культуры чалавека. Экалагічная культура як якасць асобы павінна фарміравацца ў сістэме бесперапыннага экалагічнага выхавання, асноўнымі звёнамі якой, якія аказваюць істотны ўплыў на навучэнцаў у малодшым школьным узросце, з'яўляюцца: сям'я; дзіцячыя дашкольныя ўстановы; школа; пазашкольныя выхаваўчыя ўстановы; сродкі масавай інфармацыі; самавыхаванне.
Павышэнне ўзроўню экалагічнай выхаванасці немагчыма з дапамогай толькі экалагічнай інфармаванасці. Экалагізацыя свядомасці патрабуе ўспрымання свету прыроды, як асобасна-значнага, адсюль узнікае неабходнасць маральна-эстэтычнай, патриотиоведческой, духоўнай афарбоўкі экалагічнага веды. Менавіта на гэтай глебе магчыма фармаванне каштоўнасных арыентацый і, як вынік, экалагічнага свядомасці развіваецца асобы. Праца з навучэнцамі непасрэдна ў сценах школы, у цеснай сувязі з пазакласнай стваральна-дабратворчай дзейнасцю дазволіць прымяніць атрыманыя веды і набыць прафесійныя навыкі экалагічнай працы, а таксама стымуляваць патрэбы атрымання новых экалагічных ведаў і ўменняў, тым самым набываючы навыкі самаўдасканалення.
Настаўнік рускай мовы
і літаратуры В. В. Рамановіч